Təkərlərin balanslaşdırılması nədir, nə üçün lazımdır və necə edilir?

Təsəvvür edin ki, sevimli avtomobilinizlə yolda sürətlə gedirsiniz, amma hamar hərəkət əvəzinə sükanın titrəməsini və gövdədə vibrasiya hiss edirsiniz. Hər kilometr irəlilədikcə bu narahatlıq daha da artır. Nə baş verir? Cavab sadədir: təkərlər balansını itirib.

Balanslaşdırlmamış təkərlər sadəcə narahatlıq deyil. Bu, təkərlərin tez köhnəlməsinə, idarəetmənin pisləşməsinə və hətta yanacaq sərfiyyatının artmasına səbəb ola bilər. Bu məqalədə sizə təkər balanslaşdırmasının niyə vacib olduğunu, necə aparıldığını və problemin əlamətlərini izah edəcəyik. Yolda rahatlığı və təhlükəsizliyi necə qorumaq olar — gəlin birlikdə baxaq.

Təkərlərin balanslaşdırılması nə üçündür?

Təkər balanslaşdırması — təkərin kütləsinin onun fırlanma oxuna nisbətən bərabər şəkildə paylanması prosesidir. Disklər və təkərlər vizual olaraq dairəvi görünsə də, istehsal zamanı kiçik kəsirlər olur: hansısa hissəsi bir qədər qalın, digəri nazik ola bilər. Bu fərqlər yüksək sürətlərdə təkərin qeyri-bərabər fırlanmasına səbəb olur. Bu kəsirləri kompensasiya etmək üçün balanslaşdırma aparılır.

Bundan əlavə, təkərlər aşağıdakı səbəblərə görə balansını itirə bilər:

• Təkər və disklərin zamanla aşınması. Protektor qeyri-bərabər şəkildə köhnələ bilər — xüsusilə təkərdə təzyiq normadan aşağı olduqda, asqının geometriyası pozulduqda və ya aqressiv sürüş zamanı. Disklər də mikroçatlar, pas və yol kimyəvi maddələrinin təsiri nəticəsində formasını itirə bilər. Bütün bunlar kütlənin bərabər paylanmasını pozur və disbalansa səbəb olur.
• Təkərin düzgün quraşdırılmaması. Keyfiyyətsiz montaj zamanı səhvlər ola bilər: təkər oturacaq hissəyə bərabər şəkildə taxılmaya bilər və ya yaxşı mərkəzlənməyə bilər. Hətta şin hava ilə doldurularkən belə təkər diskə qeyri-bərabər otura bilər. Hətta cüzi yerdəyişmə vibrasiyaya səbəb olur və balanslaşdırma tələb edir.
• Zərbələr nəticəsində zədələnmələr – məsələn, bardürlərə və ya yol çuxurlarına düşmək. Bu, diskin deformasiyasına, təkərdə şişkinlik (göbələk) yaranmasına və ya daxili kordonun zədələnməsinə səbəb ola bilər. Bu qüsurlar gözlə görünməyə bilər, amma balansı ciddi şəkildə poza bilər. Bəzən belə hallardan sonra balanslaşdırma kifayət etmir — təmir və ya təkərin dəyişdirilməsi lazımdır.
• Mövsümi təkər dəyişimi. Saxlanma zamanı, xüsusən təkərlər üst-üstə yığılıbsa və ya rütubətli şəraitdə qalıbsa, deformasiya baş verə bilər. Həmçinin, balanslaşdırma yüklərinin itməsi və ya yerindən tərpənməsi də balanssızlığa səbəb ola bilər.

Bütün bu hallar avtomobilin yolda özünü aparmasına birbaşa təsir edir və sürüş təhlükəsizliyini azaldır.

Balanssız təkərlərin əlamətləri

Əgər avtomobilin təkəri balanssızdırsa, aşağıdakı əlamətlərlə bunu hiss etmək olar:

• Sürət 60 km/s-dən yuxarı olduqda sükanın titrəməsi
• Hərəkət zamanı kuzovun titrəməsi
• Protektorun qeyri-bərabər və ya sürətli aşınması
• Avtomobilin idarəetməsində pisləşmə, məsələn, düz yolda bir tərəfə dartması
• Heç bir səbəb olmadan yanacaq sərfiyyatının artması

Bu əlamətləri gördükdə dərhal təkər servisinə müraciət etmək lazımdır. Hətta bu əlamətlər yoxdursa belə, balanslaşdırma mütəmadi aparılmalıdır.

Təkərlər nə qədər tez-tez balanslaşdırılmalıdır

Mütəxəssislər hər 10 000–15 000 km-dən bir balanslaşdırma etməyi tövsiyə edirlər. Təkərlər köhnələ, balans yükləri düşə bilər. Buna görə, ən azı balanssızlıq olub-olmadığını yoxlamaq vacibdir.

Həmçinin hər mövsümi təkər dəyişimindən sonra, dərin çuxura düşdükdə və ya hər hansı zərbədən sonra balansı yoxlamaq lazımdır.

Qış və keçid dövrlərində təkərlərə yapışan qar və palçıq da balanssızlığa səbəb ola bilər. Bu halda təkərləri və diskləri yumaq kifayətdir.

Balanslaşdırma növləri

Fərqli balanslaşdırma növləri mövcuddur:

• Statik — bir təyyin edilmiş müstəvidə kütlə fərqini aradan qaldırır. Təkərin vertikal titrəmələrini azaltmaq üçün istifadə olunur.
• Dinamik — mərkəzdənqaçma qüvvələrini nəzərə alır və bir neçə müstəvidə disbalansı düzəldir. Bu, daha mürəkkəb və bahalı avadanlıq tələb edir.

Yekun — əsas balanslaşdırmadan sonra aparılır və qalan kiçik qüsurları aradan qaldırır.

Yük maşınları və avtobuslarda avtomatik balanslaşdırma aparılır: təkərin içinə xüsusi qranullar tökülür, hərəkət zamanı bu qranullar mərkəzdənqaçma qüvvəsinin təsiri ilə təkərin daxili səthinə toplanır və balansı təmin edir.

Təkər balanslaşdırması necə aparılır

Proses aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:

1. Təkərin çıxarılması. Təkər avtomobildən çıxarılır ki, hər iki tərəfə tam çıxış olsun və asqının ölçməyə təsiri olmasın.
2. Vizuall yoxlama. Təkər və diskin vəziyyəti yoxlanılır: şişkinlik, deşik, qeyri-bərabər aşınma, zədə, paslanma və çirklənmə olub-olmadığı araşdırılır.
3. Balanslaşdırma aparatına quraşdırma. Təkər aparatın oxuna yerləşdirilir, mərkəzlənir və möhkəm sabitlənir ki, ölçmələr dəqiq olsun.
4. Fırlanma və disbalansın analizi. Avadanlıq təkəri müəyyən sürətlə fırladır. Sensorlar vibrasiyanı qeyd edir və disbalans olan bölgələri, eləcə də lazımi çəki və yerləşmə yerlərini müəyyən edir.
5. Balans yüklərinin yerləşdirilməsi. Usta lazımi hissələrə yapışqanlı və ya qısqaclı balans yükləri yerləşdirir.
6. Yoxlama fırlanması. Yüklər əlavə edildikdən sonra təkər yenidən fırladılır və balansın əldə olunub-olunmadığı yoxlanılır. Əgər lazım olsa, əlavə düzəlişlər aparılır.
7. Balanslaşdırmadan sonra təkər yenidən avtomobilə taxılır. Boltlar və ya qozalar dinamometrik açarla lazımi dərəcədə bərkidilir.

Sual-cavab

Balanssız təkərlərlə sürmək olarmı?

Balanssız təkərlərlə sürmək yalnız narahatlıq (vibrasiya) yaratmır, həm də təkərlərin, asqının və digər vacib hissələrin sürətli köhnəlməsinə səbəb olur. Uzun müddətli istifadədə ciddi nasazlıqlara yol aça bilər.

Balansı özüm yoxlaya bilərəmmi?

Təkər balansını yalnız peşəkar avadanlıqla təchiz olunmuş ixtisaslaşmış servis mərkəzlərində yoxlamaq mümkündür. Yalnız belə avadanlıq dəqiq və təhlükəsiz nəticə verə bilər.

Balanslaşdırma ilə “razval-sxojdeniye” nə ilə fərqlənir?

Bu iki proses tez-tez qarışdırılsa da, tamamilə fərqlidir. Balanslaşdırma təkərin fırlanma oxu ətrafında kütlənin bərabər paylanması ilə vibrasiyanı aradan qaldırır. “Razval-sxojdeniye” isə təkərlərin meyl bucağını və istiqamətini tənzimləyir. İdarəetmə və sabitliyə təsir edir. Hər iki proses vacibdir və bir-birini tamamlayır.

Nəticə

Təkərlərin balanslaşdırılması — təhlükəsiz və rahat sürüş üçün vacib prosedurdur. Təkərlərin mütəmadi yoxlanması və balanslaşdırılması onların ömrünü uzadır və avtomobilin idarəetməsini yüksək səviyyədə saxlayır. Bu prosesi laqeyd yanaşmayın — avtomobiliniz sizə təşəkkür edəcək!